گینه ماه-ی-عزا گلدی

گئییبدیر شیعه‌لر قاره، گینه ماه-ی-عزا گلدی

یئتیشدی موسم-ی-ماتم، نوای نئینوا گلدی

حسین‌ین باشلانێب یاسێ، بۇ آیدا شیعه‌لر آغلار

حسینیم وای دییه‌ن دیللر، جاهانی غۆصصه‌ده‌ن داغلار

هامێ پیر-وْ-جاوان باهم، یۆزه گؤز یاشێنی باغلار

بلی ماه-ی-محرّم‌دیر، هامێ درده دوا گلدی

بۇ گۆنده مرکب-ی-سلطان، یئتیشدی دشت-ی-مینایه

ائدیب معناده خوْش گلدین، قضا دلبند-ی-زهرایه

بۇیۇردۇ کاروان دۇرسۇن، باخێبدێر قانلێ صحرایه

سوْرا امر ائتدی اخیامی، قۇرۇن حقّده‌ن ندا گلدی

باخێب دشت-وْ-بیابانه، یانێر مطلب سوْراغێندا

سوْلۇندا اکبری واردێ، دۇرۇب عبّاسی ساغێندا

رقیّه ناقه اۆستۆنده، علی اصغر قۇجاغێندا

بله‌کده بیر قۇزۇ قۇربان، ره-ی-عئشقه فدا گلدی

حسین باخدێقجا اطرافه، سوْلۇبدۇ رنگ-ی-روخساری

اوْلۇبدۇ ناگیران زینب، ائدیبدیر گؤز یاشێن جاری

دئدی قۇربانۇوام قارداش، دئ اسرارین منه باری

نده‌ن اوْل صورت-ی-ماهه، بئله ابر-ی-جفا گلدی

بۇیۇردۇ آغلاما زینب، شریک –ی-عهد-وْ-پیمانسان

صبور اوْل هر بلا گلسه، اؤزۆن دریای-ی-ایمانسان

قالار بۇ چؤلده قارداشۇن، ولی سن بۇردا مئهمانسان

اوْ گۆنده‌ن تلّ-ی-زینبده‌ن، صدای-ی-وا اخا گلدی

سوْرا عرض ائتدی ای خالق، ال اۆزدۆم دار-ی-دونیادان

روادور کربلا دشتی، باش اوْلسۇن «طور سینا» دان

منیم شیش گوشه قبریمده، اۇجالسێن ناله «یحیی» دان

دئسین وای قبرینه باشسێز، غریب-ی-کربلا گلدی

سنین عُشّاقووا یارب، بۇ چؤل باغ-ی-مصفّادور

بۇ عون-وْ-جعفر-وْ-عبّاس، بۇ اکبر شبه-ی-طاهادور

بۇ کلثوم و رقیّه‌مدیر، بۇ زینب دخت-ی-زهرادۇر

بۇ صحرای-ی-بلاخیزه، غریب-وْ-آشنا گلدی

اوْلان بۇ کاروانیمده، متاعه ایفتیخاریم وار

قمر طلعت گؤزل سیما، منیم انصار-وْ-یاریم وار

بئشیکده آلتێ آیلێق بیر، علی تک شیرخواریم وار

اگر چه یوْخ دلی امّا، دیله خوردا هۇما گلدی

قوْشار: نادر بابائی

ای بلالی زینب

ای بلالی زینب، حاضر اوْل  بلایه

قافله‌م یئتیشدی، دشت-ی-کربلایه

بۇردا ایمتیحان وئرره‌م، دین-ی-یوْلۇندا جان وئرره‌م

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

بۇ منای-ی- عئشقین، وار گؤزل صفاسی

یئتمیشه یاخێن وار، مه لقا فداسی

باشلارێندا واردۇر، دین-ی-حقّ هواسی

بۇردا جوش ائده‌ر قانلار، قان ایچه‌رله قۇربانلار

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

عهد آلێبدێ منده‌ن، ذات-ی-پاک-ی-جانان

جانیمی ائده‌م بۇ، دین-ی-حقّه قۇربان

قوْیمارام کی نُقصان، تاپسێن عهد-وْ-پئیمان

من وارام سؤزۆم اۆسته، هر بلا گؤزۆم اۆسته

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

دیندی گۆلسِتانین، غملی باغبانی

دؤزمه‌رم گؤرنده، آفت-ی-خزانی

قوْیمارام کی سوْلسۇن، بئیله گۆلسِتانی

سۇ یئرینه قان وئرره‌م، باغ-ی-دینه جان وئرره‌م

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

گۆللریم بۇ چؤلده، تئشنه سوْلسا سوْلسۇن

قانلا باغبانین، چئشمی دوْلسا دوْلسۇن

گر خزان بۇ عمروم، باغی اوْلسا اوْلسۇن

باغ-ی-دین باهار اوْلسۇن، حکمی پایدار اوْلسۇن

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

واردێ بیر ائلیم باش، فیکرینی آتارلار

قانه دین یوْلۇندا، تئشنه لب باتارلار

توْپراقا بۇ چؤلده، قانلارێن قاتارلار

لاله رنگ اوْلار بۇ یئر، شوریله دوْلار بۇ یئر

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

اکبریم دۆشه‌ر گۆل، جیسمیده یاراسێ

کربلانی چۇلقار، عطر-ی-دلرُباسی

نعشی اۆسته اوْخشار، شوریله آناسێ

آه-وْ-زار ائده‌ر لئیلا، چؤللره دۆشه‌ر لئیلا

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

قاسم-ی-جاوان بۇ، سینه‌مین قراری

یعنی مجتبیٰ‌نین، نازلێ یادگاری

جان وئره‌ر بدنده، زخمی-ی-بی‌شوماری

آغلادار منی آغلار، اوْدلۇ سینه‌می داغلار

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

قارداشێم ابالفضل، گؤرسه‌در وفاسین

توْپراقا سالارلار، قامت-ی-رساسین

آرتێرار کنار-ی-علقمین صفاسین

باغ-ی-عئشق اوْلار علقم، عطریله دوْلار علقم

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

من اؤزۆم یێخێللام، دلده سوز-وْ-سازیم

سۇ یانێندا قاندێر، آب-ی-دستمازیم

قانلێ قتلگهده، واردێ بیر نمازیم

اؤللـه‌م اوْل نماز اۆسته، عئشق-ی-بی‌نیاز اۆسته

ای بلالی زینب، ای بلالی زینب

قوْشار: تبریزلی تائب

عزا آیێ

وئردی باش حسین‌ین، چون مه-ی-عزاسی

ماسوانی دۇتدۇ، وا حسین صداسی

دۇتدۇ شیعه‌لر ماتم، آچدێلار قارا پرچم

باشلانێب عزاسی، باشلانێب عزاسی

تک نه شیعه‌لر بۇ، غمده سینه داغلار

فاطیمه سێزێلدار، اشک عذاره باغلار

ذکر ائده‌ر دمادم، وای حسین وای آغلار

اوْغلۇنۇن عزاسینده، غملی ماجراسینده

آغلار اؤز آناسی، آغلار اؤز آناسی

دل دۇلۇر بۇ آیدا، وصف-ی-غم‌فزادور

هر یانا باخێرسان، مجلیس-ی-عزادور

وار اساس-ی-ماتم، هر طرف قرادور

قاره‌پوش اوْلۇب عالم، شیعیان دۇتۇب ماتم

واردێ غم اساسی، واردێ غم اساسی

اؤزگه عالم اوْلمۇش، بۇ مه-ی-عزاده

چوْخ اسیر نسیم-ی-درد-وْ-غم فضاده

نغمه‌ی-ی-حسینی، واردێ کربلاده

قان اوْلۇب بۇ آی دیل‌لر، تئشنه لب سوْلۇب گۆللر

قالمایێب صفاسی، قالمایێب صفاسی

اوْلسا هانسێ یئرده، گر حسین صداسی

گلسه هانسێ ائوده‌ن، وای حسین صداسی

یوْل سالار اوْ بزمه، فاطیمه آناسێ

سسله‌نر حسینیم وای، نور-ی-دوعئینیم وای

سینه‌ده نواسی، سینه‌ده نواسی

فاطیمه سێزێلدار، گؤزده قان‌یاش آغلار

عاریضه آخار چۆن، اشگی بیرباش آغلار

سس وئره‌ر بتوله، جومله داغ داش آغلار

غم آشێب داشێب باشدان، هئی گلیردی داغ داشدان

وای حسین صداسی، وای حسین صداسی

اوْخ آتارلا سقّا، اۆسته دسته-دسته

ائیلییه‌رله ساقی، جامینی شیکه‌سته

قوْللارێن سالارلار، نهر-ی-علقم اۆسته

جان وئره‌ر فرات اۆسته، تئشنه لب اوْ دل خسته

سینه‌ده یاراسێ، سینه‌ده یاراسێ

شاه-ی-دین الینده، شیرخواره اصغر

تئشنه‌لب سوْلار چۆن، غۆنچه‌ی-ی-گۆل-ی-تر

اوْخ بیچه‌ر اوْ نازیک، حلقینی سراسر

قان دۇرار دوداقێنده، شاه-ی-دین قۇجاغینده

جان وئره‌ر بالاسێ، جان وئره‌ر بالاسێ

دوْغرار اهل-ی-کوفه، اکبر-ی-جوانی

نه جوان، نه اکبر، لئیلی‌نین توانی

قانێ گۆلشن ائیله‌ر، دشت-ی-نئینوانی

زولفه قان یاخار لئیلا، اکبره باخار لئیلا

دیلده وای بالاسێ، دیلده وای بالاسێ

چوْخ یارا وۇرارلار، قاسم-ی-جوانه

کاکُلین بوْیارلار، ظۆلم الیله قانه

آغلایار آناسێ، گۆنده یانه-یانه

سسله‌نر جاوانیم، سینه ده توانیم

چوْخ اوْلان یاراسێ، چوْخ اوْلان یاراسێ

اوج ائده‌ر سپهره، آه-وْ-وای-ی-زینب

نئینوانی چۇلقار، چوْخ نوای-ی-زینب

هم اوْلار آناسێ، همصدای-ی-زینب

سسله‌نر قێزێن زهراء، سس سسه وئره‌ر زهرا

سینه ده نواسی، سینه ده نواسی

قوْشار: تبریزلی تائب

حضرت سیّدالشُهدا(ع)‌ین مناجاتی اۇلۇ تانرێ‌یا

دۇتمۇشام جان نقدین الـده وصـل-ی-جـانان ایستـه‌ره‌م

تئشنه جان وئرره‌م مینای-ی-عئشقیده جان ایستـه‌ره‌م

دم به دم ائیلـه‌ر تجـلّا پــرتــوی-ی-انــوار-ی-ذات

اوْلمارام موسی کیمی بیر جئلوه ایله محو-وْ-مات

خضر تک بۇ عصریــده آختارمارام آب-ی-حیات

تئشنه‌ی-ی-وصلم کؤنۆل جامین دوْلۇ قان ایسته‌ره‌م

تشت-ی-زر ایچره قێزێل قانێم آخار «یحیــی» کیمــی

کــربــلا مئیــدانــی دوْلمــۇش قـانیلـه‌ن دریا کیمــی

زینبیـم اوْلسـۇن پریشــان خاطـر-ی-لیلا کیمــی

پای-ی-بند-ی-زۆلف اکبردیر، پریشان ایسته‌ره‌م

طایر-ی-اوج-ی-وفایم، شهپریم تیر-ی-جفا

ائیلـه‌ره‌م روز-ی-ازلـده ائتـدیگیــم عهـده وفا

بۇ لب-ی-عطشانیلـه‌ن اوْللام ذبیحـاً مـن قفا

خنجر-ی-قاتل دمینده‌ن آب-ی-حیوان ایسته‌ره‌م

گۆلشن-ی-جیسمیمده زخم-ی-تیر آچێلمێش گۆل کیمی

هر طرف پئیکان دۆزۆلمۆش سینه‌مه سۆنبۆل کیمی

ایستـه‌ره‌م گلسیـن سکینه‌م نالییه بۆلبـۆل کیمی

قتلگه گۆلزارینه مرغ-ی-خوْش الحان ایسته‌ره‌م

مین بلایه مُبتلا اوْلسام اگر ایّوب تک

ائیله‌ره‌م صبر، ائتمه‌ره‌م شور-وْ-نوا یعقوب تک

دم به دم، ساعت به ساعت، عاشئق-ی-مجذوب تک

بیــر بلایــه وئرمه‌گه شــوقیله منین جان ایسته‌ره‌م

کسـب ائـدیـب مئـرآت-ی-انــوار-ی-محبّتلــه‌ن جلا

اوْلـمۇشــام سرمسـت-ی-جــام-ی-«البـلاءُ لِلـوِلا»

بــزم-ی-وحــدت‌دیر منه بۇ سرزمین-ی-کـربلا

ترک-ی-کثرت ائتمه‌گه، بیر نوک-ی-پئیکان ایسته‌ره‌م

بیر طرفده کاکُل-ی-اکبر بوْیانمێش قانیله

بیر طرفده اصغریم سیراب اوْلۇب پئیکانیله

بیر طرف جان وئردی عبّاسیم لب-ی-عطشانیله

بیر طرف اؤز جیسمیمی خاکیله یئکسان ایسته‌ره‌م

جئلوه‌گاه-ی-محضرینده ائیله‌ره‌م سعی-وْ-صفا

خئیمه‌گه میقات-وْ-مَشعر، قتلگه کوه-ی-مِنا

ایسته‌ره‌م بیر اکبر-وْ-عبداللّهیم اوْلسۇن فدا

بۇ بلا دشتینده یئتمیش ایکی قۇربان ایسته‌ره‌م

شعله‌ی-ی-نار-ی-محبّتله دوْلۇب کانون-ی-دل

وادی-ی-حئیره‌تده لیلا آختارێر مجنون-ی-دل

مجلیسیم خلوت، گؤزۆم یاشلێ، شرابیم خون-ی-دل

گلمه‌گه بۇ بزمه بیر تازه مسلمان ایسته‌ره‌م

بیر یئتیش فریادیمه، ای پادشاه-ی-کم سِپَه

زورق-ی-جیسمیم اوْلۇب مستغرق-ی-بحر-ی-گُنَه

گرچی صرّافم ذلیلم رو سییاه

عرصه‌ی-ی-محشرده سنده‌ن الده فرمان ایسته‌ره‌م

قوْشار: صرّاف تبریزی

قیام حسینى

یزید پس از معاویه بر تخت حکومت اسلامى تکیه زد و خود را امیرالمؤمنین خواند و براى این که سلطنت ناحق و ستمگرانه اش را تثبیت کند، مصمم شد براى نامداران و شخصیت‌هاى اسلامى پیامى بفرستد و آنان را به بیعت با خویش بخواند. به همین منظور، نامه‌اى به حاکم مدینه نوشت و در آن یادآور شد که براى من از حسین(ع) بیعت بگیر و اگر مخالفت نمود بقتلش برسان.

حاکم این خبر را به امام حسین(ع) رسانید و جواب مطالبه نمود. امام حسین(ع) چنین فرمود: انا لله و انا الیه راجعون و على الاسلام السلام اذا بلیت الامة براع مثل یزید. آن گاه که افرادى چون یزید،(شرابخوار و قمارباز و بی ایمان و ناپاک که حتى ظاهر اسلام را هم مراعات نمی‌کند) بر مسند حکومت اسلامى بنشیند، باید فاتحه اسلام را خواند(زیرا این گونه زمامدارها با نیروى اسلام و به نام اسلام، اسلام را از بین می‌برند).

امام حسین(ع) می‌دانست اینک که حکومت یزید را به رسمیت نشناخته است، اگر در مدینه بماند به قتلش می‌رسانند، لذا به امر پروردگار، شبانه و مخفى از مدینه به سوى مکه حرکت کرد. آمدن آن حضرت به مکه، همراه با سرباز زدن او از بیعت یزید، در بین مردم مکه و مدینه انتشار یافت، و این خبر تا به کوفه هم رسید. کوفیان ازامام حسین(ع) که در مکه به سر می‌برد دعوت کردند تا به سوى آنان آید و زمامدار امورشان باشد. امام(ع) مسلم بن عقیل، پسر عموى خویش را به کوفه فرستاد تا حرکت و واکنش اجتماع کوفى را از نزدیک ببیند و برایش بنویسد. مسلم به کوفه رسید و با استقبال گرم و بی سابقه‌اى روبرو شد، هزاران نفر به عنوان نایب امام(ع) با او بیعت کردند، و مسلم هم نامه‌اى به امام حسین(ع) نگاشت و حرکت فورى امام(ع) را لازم گزارش داد. هر چند امام حسین(ع) کوفیان را به خوبى می‌شناخت، و بی‌وفایى و بی‌دینیشان را در زمان حکومت پدر و برادر دیده بود و می‌دانست به گفته‌ها و بیعتشان با مسلم نمی‌توان اعتماد کرد، و لیکن براى اتمام حجت و اجراى اوامر پروردگار تصمیم گرفت که به سوى کوفه حرکت کند با این حال تا هشتم ذیحجه، یعنى روزى که همه مردم مکه عازم رفتن به منى بودند و هر کس در راه مکه جا مانده بود با عجله تمام می‌خواست خود را به مکه برساند، آن حضرت در مکه ماند و در چنین روزى با اهل بیت و یاران خود، از مکه به طرف عراق خارج شد و با این کار هم به وظیفه خویش عمل کرد و هم به مسلمانان جهان فهماند که پسر پیغمبر امت، یزید را به رسمیت نشناخته و با او بیعت نکرده، بلکه علیه او قیام کرده است.

یزید که حرکت مسلم را به سوى کوفه دریافته و از بیعت کوفیان با او آگاه شده بود، ابن زیاد را(که از پلیدترین یاران یزید و از کثیف‌ترین طرفداران حکومت بنى امیه بود) به کوفه فرستاد. ابن زیاد از ضعف ایمان و دورویى و ترس مردم کوفه استفاده نمود و با تهدید و ارعاب، آنان را از دور و بر مسلم پراکنده ساخت، و مسلم به تنهایى با عمال ابن زیاد به نبرد پرداخت، و پس از جنگى دلاورانه و شگفت، با شجاعت شهید شد(سلام خدا بر او باد). و ابن زیاد جامعه دورو و خیانتکار و بی‌ایمان کوفه را علیه امام حسین(ع) برانگیخت، و کار به جایى رسید که عده‌اى از همان کسانى که براى امام(ع) دعوتنامه نوشته بودند، سلاح جنگ به دست گرفتند و منتظر ماندند تا امام حسین(ع) از راه برسد و به قتلش برسانند.

امام حسین(ع) از همان شبى که از مدینه بیرون آمد، و در تمام مدتى که در مکه اقامت گزید، و در طول راه مکه به کربلا، تا هنگام شهادت، گاهى به اشاره، گاهى به صراحت، اعلان می‌داشت که: مقصود من از حرکت، رسوا ساختن حکومت ضد اسلامى یزید و برپاداشتن امر به معروف و نهى از منکر و ایستادگى در برابر ظلم و ستمگرى است و جز حمایت قرآن و زنده‌داشتن دین محمدى هدفى ندارم و این مأموریتى بود که خداوند به او واگذار نموده بود، حتى اگر به کشته شدن خود و اصحاب و فرزندان و اسیرى خانواده‌اش اتمام پذیرد.

رسول گرامى(ص) و امیرمؤمنان(ع) و حسن بن على(ع) پیشوایان پیشین اسلام، شهادت امام حسین(ع) را بارها بیان فرموده بودند. حتى در هنگام ولادت امام حسین(ع) رسول گرانمایه اسلام(ص) شهادتش را تذکر داده بود و خود امام حسین(ع) به علم امامت می‌دانست که آخر این سفر به شهادتش می‌انجامد، ولى او کسى نبود که در برابر دستور آسمانى و فرمان خدا براى جان خود ارزشى قائل باشد، یا از اسارت خانواده‌اش واهمه‌اى به دل راه دهد. او آن کس بود که بلا و شهادت را سعادت می‌پنداشت، سلام ابدى خدا بر او باد.

خبر شهادت حسین(ع) در کربلا به قدرى در اجتماع اسلامى مورد گفتگو واقع شده بود که عامه مردم از پایان این سفر مطلع بودند. چون جسته و گریخته، از رسول الله(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن بن على(ع) و دیگر بزرگان صدر اسلام شنیده بودند. بدین سان حرکت امام حسین(ع) با آن درگیری‌ها و ناراحتی‌ها احتمال کشته شدنش را در اذهان عامه تشدید کرد. به ویژه که خود در طول راه می‌فرمود: من کان باذلا فینا مهجته و موطنا على لقاء الله نفسه فلیرحل معنا، هر کس حاضر است در راه ما از جان خویش بگذرد و به ملاقات پروردگار بشتابد، همراه ما بیاید. و لذا در بعضى از دوستان این توهم پیش آمد که حضرت را از این سفر منصرف سازند، غافل از این که فرزند على بن ابى طالب(ع) امام و جانشین پیامبر، از دیگران به وظیفه خویش آگاه‌تر است و هرگز از آنچه خدا بر عهده او نهاده، دست نخواهد کشید.

بارى امام حسین(ع) با همه این افکار و نظریه‌ها که اطرافش را گرفته بود به راه خویش ادامه داد، و کوچکترین خللى در تصمیمش راه نیافت. سرانجام  رفت، و شهادت را دریافت. نه خود تنها، بلکه با اصحاب و فرزندان که هر یک ستاره اى درخشان در افق اسلام بودند، رفتند و کشته شدند، و خون‌هایشان شن‌هاى گرم دشت کربلا را لاله باران کرد تا جامعه مسلمانان بفهمد یزید(باقیمانده بسترهاى گناه آلود خاندان امیه) جانشین رسول خدا نیست، و اساساً اسلام از بنى‌امیه و بنى‌امیه از اسلام جداست. راستى هرگز اندیشیده‌اید اگر شهادت جانگداز و حماسه آفرین حسین(ع) به وقوع نمی‌پیوست و مردم یزید را خلیفه پیغمبر(ص) می‌دانستند، و آن‌گاه اخبار دربار یزید و شهوت رانی‌هاى او و عمالش را می‌شنیدند، چقدر از اسلام متنفر می‌شدند، زیرا اسلامى که خلیفه پیغمبرش یزید باشد، به راستى نیز تنفرآور است... و خاندان پاک حضرت امام حسین(ع) نیز اسیر شدند تا آخرین رسالت این شهادت را به گوش مردم برسانند و شنیدیم و خواندیم که در شهرها، در بازارها، در مسجدها، در بارگاه متعفن پسر زیاد و دربار نکبت بار یزید، همواره و همه جا دهان گشودند و فریاد زدند، و پرده زیباى فریب را از چهره زشت و جنایتکار جیره خواران بنى‌امیه برداشتند و ثابت کردند که یزید سگباز و شرابخوار است، هرگز لیاقت خلافت ندارد و این اریکه‌اى که او بر آن تکیه زده جایگاه او نیست. سخنانشان رسالت شهادت حسینى را تکمیل کرد، طوفانى در جان‌ها برانگیختند، چنان‌که نام یزید تا همیشه مترادف با هر پستى و رذالت و دنائت گردید و همه آرزوهاى طلایى و شیطانیش چون نقش بر آب گشت.

نگرشى ژرف می‌خواهد تا بتوان بر همه ابعاد این شهادت عظیم و پر نتیجه دست یافت. از همان اوان شهادت امام تاکنون، دوستان و شیعیانش، و همه آنان که به شرافت و عظمت انسان ارج می‌گذارند، همه ساله سالروز به خون غلتیدنش را، سالروز قیام و شهادتش را با سیاهپوشى و عزادارى محترم می‌شمارند، و خلوص خویش را با گریه بر مصایب آن بزرگوار ابراز می‌دارند. پیشوایان معصوم ما، هماره به واقعه کربلا و به زنده داشتن آن عنایتى خاص داشتند. غیر از این که خود به زیارت مرقدش می‌شتافتند و عزایش را بر پا می‌داشتند، در فضیلت عزادارى و محزون بودن براى آن بزرگوار، گفتارهاى متعددى ایراد فرموده‌اند:

ابوعماره گوید: روزى به حضور امام ششم صادق آل محمد(ع) رسیدم، فرمود اشعاری در سوگوارى حسین براى ما بخوان. وقتى شروع به خواندن نمودم صداى گریه حضرت برخاست، من می‌خواندم و آن عزیز می‌گریست، چندان‌که صداى گریه از خانه برخاست. بعد از آن‌که اشعار را تمام کردم، امام(ع) در فضلیت و ثواب مرثیه و گریاندن مردم بر امام حسین(ع) مطالبى بیان فرمود. نیز از آن جناب است که فرمود: گریستن و بی‌تابى کردن در هیچ مصیبتى شایسته نیست مگر در مصیبت حسین بن على، که ثواب و جزایى گرانمایه دارد.

باقرالعلوم، امام پنجم(ع) به محمد بن مسلم که یکى از اصحاب بزرگ او است فرمود: به شیعیان ما بگویید که به زیارت مرقد حسین بروند، زیرا بر هر شخص با ایمانى که به امامت ما معترف است، زیارت قبر اباعبدالله لازم می‌باشد.

امام صادق(ع) می‌فرماید: ان زیارة الحسین علیه السلام افضل ما یکون من الاعمال: همانا زیارت حسین(ع) از هر عمل پسندیده‌اى ارزش و فضیلتش بیشتر است، زیرا که این زیارت در حقیقت مدرسه بزرگ و عظیمی است که به جهانیان درس ایمان و عمل صالح می‌دهد و گویى روح را به سوى ملکوت خوبی‌ها و پاکدامنی‌ها و فداکاری‌ها پرواز می‌دهد. هر چند عزادارى و گریه بر مصایب حسین بن على(ع)، و مشرف شدن به زیارت قبرش و بازنمایاندن تاریخ پرشکوه و حماسه ساز کربلایش ارزش و معیارى والا دارد، لکن باید دانست که نباید تنها به این زیارت‌ها و گریه ها و غم گساریدن اکتفا کرد، بلکه همه این تظاهرات، فلسفه دیندارى، فداکارى و حمایت از قوانین آسمانى را به ما گوشزد می‌نماید، و هدف هم جز این نیست، و نیاز بزرگ ما از درگاه حسینى آموختن انسانیت و خالى بودن دل از هر چه غیر از خداست می‌باشد، و گرنه اگر فقط به صورت ظاهر قضیه بپردازیم، هدف مقدس حسینى به فراموشى می‌گراید.

امام حسین(ع) در زمان معاویه

چون امام حسن(سلام خدا و فرشتگان خدا بر او باد) از دنیا رحلت فرمود، به گفته رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و وصیت حسن بن على(ع) امامت و رهبرى شیعیان به امام حسین(ع) منتقل شد و از طرف خدا مأمور رهبرى جامعه گردید. امام حسین(ع) می‌دید که معاویه با اتکا به قدرت، بر اریکه حکومت اسلام به ناحق تکیه زده، سخت مشغول تخریب اساس جامعه اسلامى و قوانین خداوند است و از این حکومت پوشالى مخرب به سختى رنج می‌برد، ولى نمی‌توانست دستى فراز آورد و قدرتى فراهم کند تا او را از جایگاه حکومت اسلامى پایین بکشد، چنانچه برادرش امام حسن(ع) نیز وضعى مشابه او داشت.

امام حسین(ع) می‌دانست اگر تصمیمش را آشکار سازد و به سازندگى قدرت بپردازد، پیش از هر جنبش و حرکت مفیدى به قتلش می‌رسانند، ناچار دندان بر جگر نهاد و صبر را پیشه ساخت که اگر بر می‌خاست، پیش از اقدام ،به دسیسه کشته می‌شد، از این کشته شدن هیچ نتیجه اى گرفته نمی‌شد. بنابراین تا معاویه زنده بود، چون برادر زیست و علم مخالفت‌هاى بزرگ نیفراخت، جز آن که گاهى محیط و حرکات و اعمال معاویه را به باد انتقاد می‌گرفت و مردم را به آینده نزدیک امیدوار می‌ساخت که اقدام مؤثرى خواهد نمود.

در تمام طول مدتى که معاویه از مردم براى ولایتعهدى یزید، بیعت می‌گرفت، حسین(ع) به شدت با او مخالفت کرد، و هرگز تن به بیعت یزید نداد و ولیعهدى او را نپذیرفت و حتى گاهى سخنانى تند به معاویه گفت و یا نامه‌اى کوبنده براى او نوشت، معاویه هم در بیعت گرفتن براى یزید، به او اصرارى نکرد و امام(ع) همچنین بود و ماند تا معاویه مرد.

امام حسین(ع) با برادر

پس از شهادت حضرت على(ع)، به فرموده رسول خدا(ص) و وصیت امیرالمؤمنین(ع) امامت و رهبرى شیعیان به حسن بن على(ع)، فرزند بزرگ امیرالمؤمنین(ع)، منتقل گشت و بر همه مردم واجب و لازم آمد که به فرامین پیشوایشان امام حسن(ع) گوش فرا دهند. امام حسین(ع) که دست پرورده وحى محمدى و ولایت علوى بود، همراه و همکار و همفکر برادرش بود. چنان که وقتى بنا بر مصالح اسلام و جامعه مسلمانان و به دستور خداوند بزرگ، امام حسن(ع) مجبور شد که با معاویه صلح کند و آن همه ناراحتی‌ها را تحمل نماید، امام حسین(ع) شریک رنج‌هاى برادر بود و چون می‌دانست که این صلح به صلاح اسلام و مسلمین است، هرگز اعتراض به برادر نداشت. حتى یک روز که معاویه، در حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دهان آلوده‌اش را به بدگویى نسبت به امام حسن(ع) و پدر بزرگوارشان امیرمؤمنان(ع) گشود، امام حسین(ع) به دفاع برخاست تا سخن در گلوى معاویه بشکند و سزاى ناهنجاریش را به کنارش بگذارد، ولى امام حسن(ع) او را به سکوت و خاموشى فراخواند، امام حسین(ع) پذیرا شد و به جایش بازگشت، آن گاه امام حسن(ع) خود به پاسخ معاویه برآمد، و با بیانى رسا و کوبنده خاموشش ساخت.

امام حسین(ع) با پدر

شش سال از عمرش با پیامبر بزرگوار سپرى شد، و آن گاه که رسول خدا(ص) چشم از جهان فروبست و به لقاى پروردگار شتافت، مدت سى سال با پدر زیست. پدرى که جز به انصاف حکم نکرد، و جز به طهارت و بندگى نگذرانید، جز خدا ندید و جز خدا نخواست و جز خدا نیافت. پدرى که در زمان حکومتش لحظه‌اى او را آرام نگذاشتند، همچنان که به هنگام غصب خلافتش جز به آزارش برنخاستند...

در تمام این مدت، با دل و جان از اوامر پدر اطاعت می کرد، و در چند سالى که حضرت على(ع) متصدى خلافت ظاهرى شد، حضرت حسین(ع) در راه پیشبرد اهداف اسلامى، مانند یک سرباز فداکار، همچون برادر بزرگوارش می‌کوشید، و در جنگ‌هاى جمل، صفین و نهروان شرکت داشت.

به این ترتیب، از پدرش امیرالمؤمنین(ع) و دین خدا حمایت کرد و حتى گاهى در حضور جمعیت به غاصبین خلافت اعتراض می کرد. در زمان حکومت عمر، امام حسین(ع) وارد مسجد شد، خلیفه دوم را بر منبر رسول الله(ص) مشاهده کرد که سخن می‌گفت. بی درنگ از منبر بالا رفت و فریاد زد: از منبر پدرم فرود آى...

امام حسین(ع) و پیامبر(ص)

از ولادت حسین بن على(ع) که در سال چهارم هجرت بود تا رحلت رسول الله(ص) که شش سال و چند ماه بعد اتفاق افتاد، مردم از اظهار محبت و لطفى که پیامبر راستین اسلام(ص) درباره حسین(ع) ابراز می‌داشت، به بزرگوارى و مقام شامخ پیشواى سوم آگاه شدند. سلمان فارسى می‌گوید: دیدم که رسول خدا(ص) حسین(ع) را بر زانوى خویش نهاده او را می‌بوسید و می‌فرمود: تو بزرگوار و پسر بزرگوار و پدر بزرگوارانى، تو امام و پسر امام و پدر امامان هستى، تو حجت خدا و پسر حجت خدا و پدر حجت‌هاى خدایى که نُه نفرند و خاتم ایشان، قائم ایشان(امام زمان عج) می‌باشد.

انس بن مالک روایت می‌کند: وقتى از پیامبر پرسیدند کدام یک از اهل بیت خود را بیشتر دوست می‌دارى، فرمود: حسن و حسین را، بارها رسول گرامى حسن(ع) و حسین(ع) را به سینه می فشرد و آنان را می بویید و می‌بوسید .ابوهریره که از مزدوران معاویه و از دشمنان خاندان امامت است، در عین حال اعتراف می‌کند که: رسول اکرم را دیدم که حسن و حسین را بر شانه‌هاى خویش نشانده بود و به سوى ما می‌آمد، وقتى به ما رسید فرمود هر کس این دو فرزندم را دوست بدارد مرا دوست داشته، و هر که با آنان دشمنى ورزد با من دشمنى نموده است. عالی‌ترین، صمیمیترین و گویاترین رابطه معنوى و ملکوتى بین پیامبر و حسین را می‌توان در این جمله رسول گرامى اسلام(ص) خواند که فرمود: حسین از من و من از حسینم.

ولادت امام حسین(ع)

در روز سوم ماه شعبان سال چهارم هجرت دومین فرزند برومند حضرت على و فاطمه، که درود خدا بر ایشان باد، در خانه وحى و ولایت چشم به جهان گشود. چون خبر ولادتش به پیامبر گرامى اسلام(ص) رسید، به خانه حضرت على(ع)  و فاطمه(س) آمد و اسما را فرمود تا کودک را بیاورد. اسما او را در پارچه اى سپید پیچید و خدمت رسول اکرم(ص) برد، آن گرامى به گوش راست او اذان و به گوش چپ اقامه گفت. به روزهاى اول یا هفتمین روز ولادت با سعادتش، امین وحى الهى، جبرئیل  فرود آمد و گفت: سلام خداوند بر تو باد اى رسول خدا، این نوزاد را به نام پسر کوچک هارون(شبیر) که به عربى(حسین) خوانده می شود نام بگذار. چون على براى تو به سان هارون براى موسى بن عمران است، جز آن که تو خاتم پیغمبران هستى و به این ترتیب نام پر عظمت حسین از جانب پروردگار، براى دومین فرزند فاطمه(س)  انتخاب شد. به روز هفتم ولادتش، فاطمه زهرا که سلام خداوند بر او باد، گوسفندى را براى فرزندش به عنوان عقیقه کشت و سر آن حضرت را تراشید و هم وزن موى سر او نقره صدقه داد.

سواره تیغ برق افشان...

سواره تیغ برق افشان الینده فکری دعوا دور

مرصّع دور لجامی، مرکبون زینی مطلّا دور

قزل جوشن وار اگنینده جلال و شأنی اعلا دور

حسین ابن علی روح نبی دلبند زهرا دور

بو وصفیلن گلوب میدان جنگه حیف تنها دور

سلاح جنگینون هر قطعه سی میراث سلطانی

رسول اکرمون درّاعه و دستار شایانی

جناب حمزه نون گوهر نشان نُه قبّه قلخانی

علی المرتضی نون ذوالفقار تیز و برّانی

طلابفت و جواهر کوب یک قبضه دو پهنا دور

هوایه ذوالجناحون نعل آلتدان کیمیا قالخار

کانّه دنده ی سوهانیدن مغز طلا قالخار

نئجه لاهوته گور ناسوتیدن نور خدا قالخار

سوسوز لبلردن اما کلمه‌ی انّی فدا قالخار

کنایه بو مبارک کلمه دن ذبحاً عظیما دور

حسینه خارجی آدی قویوبدور زاده ی هنده

شریحون خط و امضا سیله تکمیل اولدی پرونده

او حکمون رو نوشتین یازدی اوراقه نویسنده

سراسر مملکتده ائتدیلر پخش و پراکنده

حسینون قتلی گویا مسلمینه فرض ایفا دور

یزیدون حیطه‌ی حکمینده اسلامی اولان یئرلر

نقاط آسیاده چینه پیوسته نئچه کشور

حدود غربده اقیانوس اطلس، موج آور

شمالاً انتهای سیبریه مرزیدی سرتاسر

جنوباً استوائی خطه تاریخ حکمفرما دور

حبش نزدیک خط استواده خاک آفریقا

اروپاده فرنگستانیدن بیر حَد مستثنی

شمالیده وین اطریشده پاتختدور حالا

هنودستاندا پاکستان فعلی خطّه‌ی زیبا

قدیمی نقشه لرده بو ممالک نصف دنیا دور

بو وسعتده ممالک ده دهستان واردی شهرستان

گله هرتک تکیندن اون نفر تشکیل تاپار ملیان

فریضه بیلدیلر حکم شریحی مردم نادان

بلا صحراسینه لشکر شتابان اولدی هر یاندان

گوروندی روز عاشورا قشون چوخ موج دریا دور

شیوخ نهروان قرآن حمایل آلنی برجسته

سُنین نیزه‌لر بنذر زبان افعی مسته

سه شعبه تیر و پیکان جعبه دانلاردا نئچه دسته

قلجلار سوولانوب قول چمرانوب دامن بئله بسته

امام ئولدورمگه الله اکبر گور نه غوغا دور

نقاب اعرفونی آتدی وجه الله جمالیندن

او نابینالر آلسون فائده شمع وصالیندن

یاغاردی دُرّ ابیض لعل و یاقوت اتصالیندن

اولون آگه جماعت سیز حسینون شرح حالیندن

بابام احمد آتام حیدر آنام زهرای کبرا دور

ندای اعرفونی دفعتاً ناقص قویوب لشکر

آیاقلار بیر بیرینه دگدی سسلندی اوزنگی‌لر

نئجه آهن دوگنده سسلنور دکان آهنگر

پیاده صف لریندن ظاهر اولدی مختلف سسلر

امامون حجتینه بو هیاهو عذر بی جا دور

بو وضع نامناسب شهریاری ائله دی وادار

او قومه بیر نمونه قدرتیندن ائله سین اظهار

بویوردی ایها الجند الشاطین اسکتوا زنهار

واریمدور اقتداریم روحوزی الآن ائدیم احضار

منیم حکمیم تمام انفاس و ارواح ایچره مجرا دور

نشست ائتدی او دم رعب امامت نحس دللرده

تصرفله قوروتدی قوّه‌ی روحی بدنلرده

پیاده یا سواره دوردی ساکت دوردوقی یئرده

یونولمیش داش تک هیکل‌لر صف اندر صف برابرده

فنا آیینه سینده هر بیری بیر صورت لا دور

‌ 

بو قدرتلن سیزی ائتدیم مخیّر اوچ سوزه لشکر

گورون ذی نفع سوز هانسیندا اجرا ائیله یین سیزلر

قیتسون یثربه منع ائتمیون تا آل پیغمبر

وئرون یا بیر بیچیم سو تشنه دور تشنه یانور لبلر

و یا گنجیمه گلسون بیر به بیر کیم مرد هیجا دور

قبوله یتمدی افسوس شرط اول و ثانی

اوچومجی شرط قانون عرب جلب ائتدی اعدانی

شجاعان مبرّز گلدی دوتدی راه نیرانی

او روباهان کم جرئت تانیدی شیر میدانی

غراب بی هنر هاردان حریف رزم عنقا دور

گوروب سعداوغلی تاپماز قصدی بو ترتیبلن انجام

وئروب فرمان یئریندن اوینادی نیروی خون آشام

قشون واحدلری جنگ وجود واحده اعزام

او غیر عادلانه حمله که اونلار ائدوب اقدام

نه قانون عرب طرز رسم ترسا دور

نئجه پوره وئرور یای فصلی پشَه شهد ناب اوسته

اونون مثلینده لشکر حمله گتدی اول جناب اوسته

نئجه بیر خشمگین شهباز اوچار فوج غراب اوسته

اونون مثلینده حضرت زیندن قالخوب رکاب اوسته

ملخ دن موردون زنبوردن شیره نه پروا دور

دوه‌لر صیحه سی آت شیهه سی آواز واویلا

عربلر سسلنور طبل و دهل گرهاگر اعدا

طنین اندازی دی آفاقه صوت غرّش و عرّا

او ساعتدور اهم ساعت ساعات عاشورا

هامی قدّوسیان حیرتده مشغول تماشا دور

هوانی توز دونوب یئللر اسور صحرا اولوب طوفان

زرهلر سسلنور اوخلار یاغور ردّ ائیله ییر قلخان

پاریلدار تیغلر آت دیرناقیندان برق اولور تابان

حسینون صولتی فرداً به فردین ائیله ییب لرزان

گوروندی هرباش اوسته بیر حسین بیر تیغ برّا دور

انا بن راکب الرفرف مقیمالعرش بالنعلین

انا بن ضارب السیفین انا بن صاحب الرمحین

انا بن فاتح خیبر انا بن فارس الصفین

انا بن سیّد الکونین با کی العینین

قریشون افتخاری خانه زاد حیّ یکتا دور

ابی مخنف دئیر بیر گوشه ده دور دوم تماشایه

حسینون سینه سین گوردیم نشان تیر اعدایه

اوخا پیوند اولوب اوخ تپراقا اوخلار سالوب سایه

یوخیدی یاره سی دالدان دلیلیم وار بو معنایه

او حضرت غیر فرّار اوغلیدور کرّار اعدا دور

قناد آچمیشدی اوخدان اوخشیوردی مرغ پرداره

زره منفذلریندن قان آتاردی مثل فوّاره

محاسن مولریندن قان سوزردی زین زرداره

اولوبدور ذوالجناحون سینه بندی سینه ده پاره

بویانمیش راکب و مرکوب چون یاقوت حمرا دور

بو حالتدن عجب‌تر حیرت آور بیر بو مطلب دور

اؤلوب قارداشی اوغلی لشکری قانه مخضب دور

قالان تنها اوزی دور بیر قلج دور بیرده مرکب دور

سسینه سس وئرن عورت اوشاقدور بیرده زینب دور

بو اوصافیله اعدا افکن و ضرغام غرّا دور

روایتدور چکردی اول جناب هر نعره که دلدن

مبارزلر وئروردی اختیار مرکبی الدن

چکیلدی کوفه سمتیتنه قاچان لشگر مقابلدن

کنار اولدی او ساعت نور حق ظلمات باطلدن

بلی دیجوردن شمس جهان آرا مبرّا دور

قیتدی مرکز میداندا دوردی مفخر لولاک

آلیشمیشدی حرارتدن اورک، عطشان دوداقلار خاک

قوری تخته کیمی آغزیندا دیلدن سس اولور ادراک

خطابی لشکر سفیانه من الما دور

کئچوردی بیر نفر سیّاح دنیاگرد گردآلود

الینده چوبدست آشفته مو چالاک و ره پیمود

حمایل گردنینده سو دولی بیر قمقمه موجود

غذا و قوتی همیانینده مست باده‌ی مقصود

زمین کربلاده گوردی بیر محشر هویدا دور

*****

او وسعتده بیابانون بساطین دولدوروب لشکر

داغیلمیش حربگاهه قولدی باشدی دوغرانان پیکر

دایانمیش نیزیه بیر سیّد وظلوم و بی یاور

دوداقینده دیلینی گزدیرور گویا که سو ایستر

ولی تشخیص اولونماز پیکری پیکاندور اعضادور

چیخارتدی کیسه دن بیر ظرف چوبینه شتابیلن

همان ظرفی لبالب ادی فی الفوری آبیلن

مقابل اولدی سیاح احتراماً اول جنابیلن

ایکی الده تعارف ائتدی عذر بی حسابیلن

دئدی آل ای غریب ایچ بو سوئی خیلی گوارا دور

او میراب بهشتی ساقی کوثر دلارامی

کمال لطف ایلن سیّاح الیندن آلدی اول جامی

سوئی سپدی یئره سو ایچمدی بو تشنه هنگامی

ایکی انگشت آرا سیندان ائدوب سیّاحه اعلامی

بویوردی گور نه عالم سیر ائدورسن هانسی ماوا دور

امامون امرینه تسلیم اولوب سیّاح خوش کردار

چکیلدی پرده‌ی غفلت گوزیندن کشف اولوب اسرار

باخاندا بیر مکان گوردی مشجر گلشن و گلزار

ریاض جنت فیها عیون تجری الانهار

قدح‌لر الده شربتلن دولی آماده حورا دور

دوباره ائیله دی سیّاحی آگه سرّ پنهاندان

توکوب سو جامینه بیر قبضه حضرت ریگ میداندان

قاماشدی مرد سیّاحون گوزی برق درخشاندان

دولی گوردی سو جامین گوهر و لعل فروزاندان

تمام الماس و مرجان و زبرجد درّ لالا دور

گورنده بو ایکی اعجازی غیبون پرده داریندن

تعجب ائیله دی شاهون عجایب اقتداریندن

بو ایستی بو عطش بو قدرت و صبر و وقاریندن

ییخیلدی ذوالجناحون اوپدی سُمّ خاکداریندن

دئدی جانیم سنه قربان بو نه سرّ معما دور

بویوردی من امام عالمینم ای سعادتمند

فراتی قادرم آب حیاته ائیله‌م پیوند

علی اوغلی حسینم من بلاده شاکر و خرسند

اوزوم اوز رغبتیمله دام عشقه اولمیشام دلبند

شهادت شاهده شیرین‌تر از شهد مصفّا دور

بودور علت بو قدرتلن بئله عطشانم ای سیاح

یازیلمیش عهدناممده سوسوز قربانم ای سیاح

مقصرلر پناهی محرم دیوانم ای سیاح

عزاداره جزاده شافع عصیانم ای سیاح

بهشت اهلی دی کیم اهل بکا و او تباکا دور

شهادت امری صادر اولمادی سیاحه مولادن

شفاعت قولین آلدی آغلادی گئتدی او صحرادن

دولاندیردی لجام مرکبی حضرت او ماوادن

وداع آخرین قصدیله اندی تلّ بالادن

او تلّی که میان عرصه و اخیام طاها دور

خانم زینب دئییر خیمه قباقینده باخوردوم من

گوروم آیا حسینیمله نه رفتار ائیلیه ییر دشمن

سرازیر اولدی بیر تپراقلی طوفان تلّون اوستیندن

گلور توز درک اولونماز بو نه توزدور قوزانور یئردن

توز ایچره آت ایاقینون صدای نعلی پیدا دور

تعجب حالیله دقت ائدردیم تا ندور مطلب

یاخونلاشدی توز آیریلدی نمایان اولدی بیر مرکب

آت اوسته پارچا قاندان غیری بیر زاد گورمدیم یا رب

صدا گلدی علیکن السلامی اختی یا زینب

تانیدیم لهجه سیندن کیم حسین بو لفظه گویا دور

سیزی اللهه تاپشوردوم بویوردی شاه بی لشکر

داخی یوخ صحبته فرصت منی زهرا آنام گوزلر

فراز عرشدن جدّیم پیمبردور منی سسلر

قیامتده عزاداریم اگر من گئتمسم نئیلر

بو باش بو جان لو پیکر قیمت مقطوع سودا دور

ائله سرعتله آت سوردی حسین میدان دعوایه

نه زینب یادینه دوشدی نه باخدی آه لیلایه

دالیجان منده یوز قویدوم گوزی یاشلی او صحرایه

دئدیم قارداش قسم وئرره‌م سنی مظلومه زهرایه

حسین جان بیر توقّف قیل باجون صاحب تمنّا دور

حسینین ساخلادی یولدان شرار آهیلن زینب

یول اوسته قول بویون اولدی او شاهنشاهیلن زینب

ائدیبلر رمزلی صحبت ولیّ اللهیلن زینب

قیتدی خیمه سمتینه دل آگاهیلن زینب

او صحبتدن نتیجه هر بلالرده شکیبا دور

تمام ائت «یحیوی» تحریره یوخدور خامه ده یارا

فصاحتله بو نظم آبداری ائیله دون انشا

آپارسون فیض سرشارین مجالسده آتان یحیی

چکوب زحمت بساط کربلائی ائتموسن احیا

نقدری واردور آثارون آدون مشمول احیا دور

استاد یحیوی

هنر مرثیه‌سرایی ذایقه‌ای بدیع در شاعران اردبیل

مرثیه‌سرایی همواره به عنوان هنری ریشه‌دار در تاریخ دیرینه فرهنگ و ادب اردبیل احساسات و ذایقه‌های لطیف شاعران این دیار را برای علاقه‌مندان و دوستداران اهل بیت به تصویر کشیده است. هر چند که سایه زندگی پیچیده شهری بر سر این هنر طی چند سال اخیر سنگینی کرده و مانع آن شده که صاحبان طبع‌های لطیف در این خطه شاعرخیز در خلوت آرامش آثار بدیعی همچون شاعران اعصار گذشته خلق نمایند اما با این اوصاف شاعری و مرثیه‌سرایی در اردبیل هنوز هم جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تاریخ ایران مرثیه سرایان اردبیلی بی‌شک نقش ارزنده و گران‌سنگی در روایت حماسه بزرگ عاشورا و انتقال آن به نسل‌های امروزی داشته اند. به گفته صاحبنظران، هنر شعر در اردبیل در دوره صفویه که مرثیه سرایی به خاطر علاقه شدید قلبی مردم این دیار به ائمه اطهار و خاندان عصمت و طهارت(ع) در ادبیات منطقه مطرح شد، به اوج درخشش خود رسید. از آن هنگام بود که ده‌ها نفر از عندلیبان دیار شیخ صفی با نظمی روان و دل‌نشین به توصیف حماسه حسینی و مدح و منقبت و ذکر مصائب ائمه معصومین(ع) پرداختند.

امروز نیز اشعار مرثیه‌سرایان به نام اردبیلی که با هنرنمایی به شکلی دلپذیر و تاثیر گذار ارایه می‌گردد، نقش به سزایی در رونق عزاداری‌های ماه محرم در مناطق آذری‌نشین و سایر نقاط کشور دارد. در مرثیه‌های شاعران اردبیلی به واقعه بزرگ کربلا از زاویه‌های گوناگون پرداخت شده و در آن‌ها حماسه بزرگ پدید آورندگان عاشورا ، مظلومیت اهل بیت و قساوت یزید و یزیدیان به زیبایی هر چه تمام عرضه شده است.

به نوشته مورخان معتبر، مردم اردبیل به عنوان یکی از پیشگامان پذیرش دین اسلام، به خاندان عصمت و طهارت عشق ورزیده و ادیبان خوش قریحه منطقه از آن زمان مدح و منقبت چهارده معصوم(ع) را به نظم و نثر کشیده‌اند.

مرثیه‌سرایان فراوانی از جمله بیضا، دلخون، ثابت، ناصر، عاصم، مطلع، ناطق، انور، غمگین، سیدحکاک، بختیاری، جلیلی وند، صدرالممالی، یحیوی، منعم و منزوی و... در این شهر می‌زیسته‌اند که اکنون فقط آثار ارزشمندی از آنان به یادگار مانده است.

کارشناسان معتقدند سروده‌های حماسی برخی از مرثیه‌سرایان معاصر اردبیلی به عنوان شاهکارهایی از فرهنگ تشیع در نوع خود کم نظیر می‌باشند.

شمار دقیق آثار و کتب مرثیه شاعران متوفی و در حال زندگی در اردبیل مشخص نیست اما شاید از یکصد عنوان فراتر رود. شاعران غیر مرثیه‌پرداز اردبیلی نیز دست کم در سروده‌های خود نیم نگاهی به شور و حال سالار شهیدان داشته‌اند. شاعران نوحه‌پرداز متوفی اردبیلی از شنیده‌های خود در منابر علما و نیز مطالعه کتاب‌هایی چون مقاتل، تاریخ اسلام و وقایع کربلا در سرودن اشعار حماسی استفاده می‌کردند.

در حال حاضر آقایان عسکر شاهی، محمد تقایی، هادی، غفاری، معزی، شفیع تفاخری، صبا، صنعا، حسین بختیاری، عاصم، عابدیان، یوسف معماری، شفیع خلیل زاده، مجرد، آذراوغلی، راثی، ناصر آزاد، ایلچی و ده‌ها شاعر نوجوان و جوان اردبیلی در زمینه مرثیه‌سرایی قلم فرسایی می‌کنند.

زندگی‌نامه استاد یحیوی اردبیلی؛ تاج الشعرای مراثی کشور

 

در جای جای فرهنگ و تمدن بشری و در سراسر دنیا از عصر حضرت آدم علیه السلام تا عصر حاضر که عصر تکنولوزی و نانوتکنولوژی و  ارتباطات و....است؛ هیچ انقلاب و حماسه‌ای به اندازه واقعه جاوید و ماندگار دشت کربلا و شهادت  حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران با وفایش در آن عصر خونین عاشورایی  مورد توجه قرار نگرفته است. اگر  همه مراثی و سروده های شاعران درباره انقلاب کبیر عاشورا در یک جا گردآوری شود، به یقین خود کتابخانه عظیمی را تشکیل خواهد داد و همین گستردگی نموداری است بر عظمت و شکوه جاودانه نهضت  حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران فدارکارش که مخلصانه دل به معشوق دادند و عاشقانه جان در طبق اخلاص گذاشتند و برای ماندگاری و پایداری دین مبین اسلام و آیین و فرهنگ محمدی و سیره علوی جان شان را تقدیم حضرت احدیت نمودند.  اردبیل، این خاستگاه تشیع و مرکز تجلی شور و عشق حسینی، جایگاه عارف و سالک الی الله، سید جلیل القدر حضرت شیخ صفی الدین اردبیلی، مهد تندیس زهد و پارسایی محقق اردبیلی، دیار عارفان اهورایی و شاعران عاشورایی از قرن‌ها پیش پاسدار میراث گرانقدر فرهنگ غنی و تاریخ ساز عاشورایی بوده و این فرهنگ با اعتقادات مذهبی و باورهای دینی مردم این سامان عجین بوده است. کهن شهر حسینی اردبیل که به دست فرزندان حضرت ابوالبشر علیه السلام بنیان نهاده شده و در طول تاریخ همواره به عنوان دارالارشاد و دارالامان و شهر مقدس مطرح بوده و هست، نقش ویژه و ممتازی را در تثبیت تشیع داشته و با نهایت افتخار و به دلیل عشق و علاقه وافر اهالی متدین و ولایتمدارش به خاندان رسول اعظم(ص) به مرکز و پایتخت عشق به اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام تبدیل شده است. این خطه که مهد و پایگاه بزرگانی چون شمس عطار اردبیلی، بیضای اردبیلی، حکیم الهی اردبیلی، رحیم موذن‌زاده‌اردبیلی و صدها شخصیت برجسته مذهبی، علمی، فرهنگی و حتی ورزشی است، عالمان، اندیشمندان، سخنوران و شاعران و مداحانی را در دامن خود پرورانده که هر یک در رشد و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی نقشی مهم و رسالتی سترگ و عظیم داشته اند. زنده یاد عباسقلی یحیوی شاعر با فضیلت و عاشق پیشه و حماسه سرای نامدار آذربایجان از جمله اوتاد و نوادر روزگار است که از این دیار مقدس برخاسته  و حماسه بزرگ و همیشه ماندگار عاشورا را باشکوهی تمام و با خلق تصاویری بدیع و تاثیرگذار با زبان نافذ شعر در قالب تابلوهایی منحصر به فرد خلق کرده و ادبیات عاشورایی را جلوه و شکوهی دیگر بخشیده است.

در تمامت ادبیات آذربایجان و شیعه، حادثه‌ کربلا موضوع انواع ادبی گوناگونی بوده است. از قرن دوم هجری به بعد اکثر آثار ادبی در حوزه ادبیات شیعی آذربایجان به نوعی متاثر از این موضوع بوده‌اند. ظاهراً نخستین مجموعه مدون شعری، «شهدانامه» نشاط اردبیلی است که در زمان شاه تهماسب اول سروده شده است. ادبیات مرثیه در سده‌های بعدی نیز در «حدیقـــه‌السعدا»ی فضولی، «سحاب الدّموع» نخجوانی، «کنز المصائب» قمری و سروده‌های راجی تبریزی، دخیل مراغه ای، کریم صافی، میرزا علی لعلی، دلریش، ذهنی، ذهنی زاده، هندی و صحاف اوج می گیرد و در سادگی و روانی نقل روایات و شرح حال اشخاص در سروده های تاج الشعرا به نهایت بلاغت و شیوایی خود می رسد.

استاد یحیوی از بزرگترین شاعران حماسه سرای عاشورایی است که علاوه بر داشتن سبک و شیوه ای خاص، به لحاظ نوآوری و ایجاد تحول بنیادین در شعر عاشورایی و حماسی، سرآمد روزگار و پایه‌گذار مکتب شعری ویژه‌ای است و آثار ارزشمندی که پیرامون این حماسه جاوید و شخصیت‌های اسطوره‌ای نهضت حسینی خلق کرده از هر حیث قابل ارج و احترام و تامل و تفقد است. این شاعر اهل بیت و منتسب به حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام 65 سال از 78 سال عمر با برکت خویش را به استان بوسی سید و سرور شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین صرف کرده و در این مدت آثار ارزشمند و منحصر به‌فردی را آفرینش و به زیور طبع آراسته است.

حماسه سرای نامدار آذربایجان، تاج الشعرای شاعران مرثیه سرای کشور در بیست و هفتیمن روز از اولین ماه دومین فصل سال 1280 هجری خورشیدی در کهن دیار اردبیل  قدم به عرصه حیات گذاشت. وی یکی از بزرگترین شاعران عاشورایی معاصر است که علاوه برداشتن سبک خاص به لحاظ نوآوری و ایجاد تحول بنیادین در مرثیه سرایی، سرآمد روزگاز و پایه‌گذار مکتب شعری ویژه‌ای است. در سن 13سالگی با الهام از حضرت اباعبدالله الحسین و هنرمند تشنه لب دشت نینوا حضرت ابوالفضل العباس چشمه شعر، در جانش جوشیدن گرفت و با تخلص احقر سرودن برای سید و سالار شهیدان و یاران با وفایش را آغاز کرد. حاصل 78 سال عمر و 65 سال سابقه سخن پردازی و عشق ورزی اش به خاندان رسول الله اعظم(ص) هشت جلد کتاب است که حاوی صدها قطعه اشعار فارسی و ترکی آذری است و همواره در محافل و مجالس بزرگداشت یاد و نام حماسه آفرینان دشت نینوا چاشنی زمزمه‌های عاشقانه و ناله‌های غریبانه عاشقان و سالکان کوی حضرت اباعبدالله الحسین و ورد زبان مادحان و واعظان است. بساط کربلا، اسرار عاشورا، پرچم عزا، آخرین آثار یحیوی، یادگار یحیوی، بهارستان یحیوی و نگارستان یحیوی از آثار تامل برانگیز استاد حاج عباسقلی یحیوی است.

تاج الشعرا از دوران‌سازان شعر مرثیه در زبان ترکی آذربایجان و خالق سبک نوین در این رشته است. یحیوی، خود آگاه بر این بود که سبک جدیدی در شعر مرثیه ایجاد می‌کند. در چند جا اشاره به این دارد که شیوه‌ نو و طرز جدید ابداع کرده است:

آغلار گؤز ایلن یازدی چون یحیوی اشعاری

بیر سبک جدید آچدی خلق ائتدیگی آثاری

یحیوی روح حماسی فردوسی و صلابت بیان رودکی و تصویرگری نظامی را در قالب عاشورایی به منصه بروز رسانید و بزم و رزم را به هم ‌آمیخت و ستون خیمه ادبیات مراثی گردید.

یحیوی وقتی 13 یا ۱۴ ساله بود، اولین شعرش را سرود. هر چند سندی که مشخصی کننده اولین شعر یحیوی باشد، در درست نیست؛ اما آنچه که مشخص است، وی در ابتدا اشعارش را با تخلص «احقر» می‌سرود. از یحیوی دفترچه کوچکی باقی مانده است که محتوی سروده‌های وی در دوران جوانی است. بعد از مدتی و در اوایل دوران جوانی، تخلص خود را به نام خانوادگی اش تغییر داد. تسلط یحیوی بر ادبیات مرثیه و حماسی، روح خیال پردازی، زمینه صحنه پردازی و استخوان بندی کلام وی باعث پایه گذاری سبکی نو در ادبیات مراثی کشور شد. یحیوی شعر را کلامی آراسته با زیبایی‌های اندیشه و تخیل و پیراسته از هرگونه ضعف ادبی و خرافات معرفی می کند که در قالب کلمات محکم و آهنگین جای گرفته و سرشار از تغزل و سوز و گداز است. در دیدگاه یحیوی، شاعر عاشورایی باید خلوص نیت و ارادت کامل به سیدالشهدا(ع) داشته باشد و با اخلاص و اشک چشم مرثیه پردازی کند. به گفته عباسعلی یحیوی، فرزند استادیحیوی؛ تاج‌الشعرا، اشعارش را بیشتر در مغازه‌اش می‌سرود. عموماً پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می‌گرفت. «میرزاآقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می‌نوشت و بین علاقه‌مندان توزیع می‌کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده‌دار بود. «میرزا‌محمدعلی‌ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه‌ترین اشعار یحیوی  بودند. سلیم موذن‌زاده‌اردبیلی سرشناس‌ترین مداحی بود که اشعار یحیوی را با مهارت خاص و استواری لحن اجرا می‌کرد. حسینقلی داودی، رحیم حیدری و محمد باقر تمدنی نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با تاج‌الشعرا داشتند.

به اذعان اغلب کارشناسان ادبیات مرثیه، تاج‌الشعرا خالق سبک و مکتب فکری نوینی در ادبیات مرثیه معاصر است. اغلب مرثیه‌سرایان بعد از تاج‌الشعرا از مکتب فکری و سبک خاص وی پیروی کرده‌اند. البته یحیوی هم به شاعران اهل بیت به دیده احترام می‌نگریست و به همه شاعران سفارش می‌کرد که در انسجام کلام و کشف مفاهیم تازه و معانی بکر و قوت طبع و بیان سلیس و روان کوشا باشند.

مرحوم عباسقلی یحیوی در 26 آبان ماه سال 1358 بدرود حیات گفت و در «بهشت فاطمه» اردبیل به خاک سپرده شد.

خئیمه‌لر تالاندێ گره‌ک نئیلییه زینب

قوْشۇن خئیمییه دوْلدۇ گره‌ک نئیلییه زینب

قاچێر تلّیده دردین حسینه دییه زینب

گلیر آتلێ پیاده خیام اۆستۆنه بیر باش

آتێن شئیهه‌سینده‌ن دۆشۆب لرزه‌یه داغ داش

غَرض تلّه یئتیشدی آیاق یالێن آچێق باش

حسین‌ین گره‌ک اوْردا دۇرۇب سسلییه زینب

یۆزۆن مقتله دۇتدۇ اوْب بانوی-ی-گرامی

هارایێنا چاغێردێ نئچه دفعه امامی

حسین هاردا قالێبسان داغێتدێلا خیامی

قَیید خئیمییه قوْیما گله لئشگه‌ر-ی-شامی

کیمی وار گئدیب اوْندان کؤمک ایستییه زینب

باجێ صوتینی قارداش چتین حالیده آلدێ

چێخێب یاره‌سی یاددان سراسیمه اۇجالدێ

ایکی اللری اۆسته خدایا نئجه قالدێ

یۆزۆ اۆسته سۆرۆندۆ اؤزۆن مقتله سالدێ

حسین‌ین اوْ زامانێن گؤرۆب اؤلمه‌یه زینب

یۆزۆن لئشگه‌ره دۇتدۇ الین قالخێزێب اوْل شاه

بۇیۇردۇ بۇ سؤزۆمده‌ن منیم سیز اوْلۇن آگاه

عرب رسمینه رفتار ائدین لئشگه‌ر-ی-گمراه

منی اؤلدۆرۆن اوّل، قالێر خئیمه‌-وْ-خرگاه

مگر درد ایله دردی دوام ائیلییه زینب

دۇرۇب تلّیده زینب باخێر گؤزلری یاشدێ

گؤرۆب بیرده‌ن اوْ خاتۇن هیاهو اۇجالاشدێ

حصار اوْلدۇ چۇخۇر یئر یاغان نئیزه دی داشدێ

اوْ تلّی نئجه اندی، نئجه مقتله قاشدێ

گلیب بی‌کس حسینه کؤمک ائیلییه زینب

دئدی لئشگه‌ره یوْخدۇر مگر سیزده مسلمان

نییه یاره وۇرۇرسۇز، گؤرۆرسۆز کی وئریر جان

هوا ایستی قۇم اۆستۆ همی آج همی عطشان

کؤمک یوْخ یارا سایسێز ائدیب غش آپارێب قان

قوْیۇن باری آپارسێن بۇنۇ خئیمییه زینب

حسین خئمییه گئتسین عجب قوْیدۇلار ایداد

گؤرۆب زینب-ی-عُلیا قوْلۇن چێمرادێ جللاد

یۆزۆن قاتله دۇتدۇ دئدی ای ائوی برباد

اَوَل گل منی اؤلدۆر اوْلۇم غۆصصه‌ده‌ن آزاد

حسینی قێلێج آلتدا باخێب گؤرمییه زینب

بۇ یاره ایله ساغالماز اۇچۇب روحی هاچاندێر

نفَس تنگه دۆشۆبدۆ قالان بیر قۇرۇ جاندێر

یێخێبسان یۆزۆ اۆسته دالی اۆسته دوْلاندێر

بیر آز صبر ائله ظالم الون ساخلا اماندێر

دوْلاندێرسێن اقلا" یۆزۆن قبلییه زینب

ائدیب هلهَله اعراب، قیام ائتدی قیامت

چێخێب خئیمه‌سرادن بیر عدّه خانێم عورت

یانێندا بالا قێزلار اَنیب تلّی اوْ ساعت

گؤرۆبله‌ر قوْشۇن ائیله‌ر حسین قتلینه سرعت

ائدیب قاتیله حمله دفاع ائیلییه زینب

شاعر: استاد منزوی

حضرت رقیه(س) شام غریبان گئجه سی

ظۆلمه‌ت گئجه، آی دوْره‌سینه هاله گله‌نده

قوْرخار نئجه شخص اوْلسا، ائدر ناله گله‌نده

ایجـاد اوْلـۇنار موختـه‌لیف اشکال-وْ-عجاییب

تلّ اۆسته و یا اینکـه سییـه‌ه چـاله گلـه‌نده

ئوز کؤلگه‌سینه باخسا هراسان اوْلۇ اینسان

قوْرخـار گؤزۆنـه، هئیکـه‌ل-ی-ابطالـه گله‌نـده

بیلمه‌م اوْ حۆسئینین قێـزی اۆچ یاشـدا رقیّه

نـه حالیلـه گلـدی گئجــه گــوْدالــه گلــه‌نـده

وئردی یۇخۇیا دۆشمه‌نی دۇردۇ یوْلا دۆشـدۆ

قوْرخــدۇ دۇتــولا فـرقـه‌یئ جههــالـه گله‌نده

حتی ائله گلدی کی اوْنۇ گؤرمه‌دی بیر کس

سیررین دئمـه‌دی، عمّـی‌یه، اطفالـه گلـه‌نده

گلمیشدی همان یوْل کی اوْ زهرایئ سه ساله

حتمــه‌ن ایتیـره‌ر سـالک-ی- صـد سالـه گله‌نـده

فیکر ائیلمه کیم گتـدی اوْنـۇ مقتلـه بیر بـاش

عاشیق یـوْل ایتیرمـه‌ز رهـئ آمالــه گله‌نــده

زهـرا سسینی آلـدێ اوْ قێـز مقصـده چـاتدێ

زهـرایـه اؤزۆن ائیلــه‌دی هــم نالــه گلــه‌نــده

سس گلدی قێزیم سینه‌مه گل یاخشێ گلیبسه‌ن

تـۆش اولمـامێسـان شمر-ی-بــد افعـالــه گلـه‌نــده

دیققه‌تله باخێب گؤردۆ کی بیر نعشیدی بی‌سر

آهێ گلی چـۆن شعلـه‌‌ی-ی-جـووالـه گلـه‌نــده

سالــدێ اؤزۆنـۆ سینـه‌سینه ائیله‌دی فـــریاد

گـــؤر قالـدێ رقیّوْن بـابـا نـه حالــه گلــه‌نــده

گاهــی ایاغێــم داشـه دگیب گاه یێخیلدیــم

قان وئردی دیلیـــم دیده‌یئ سیّالــه گلـه‌نـده

امما بابا چۆن شمر یۇخۇدۇ باشێمێن اۆسته

صد شوکــر ائیله‌دیم ایندی بۇ مئنواله گله‌نده

عالـه‌م منـه رحم ائیله‌دی شمر ائله‌میر امما

تاپشێر منـی بـارێ سـن اوْ قتّـالــه گلـه‌نــده

یا قوْیسۇن اؤلۆم یا منی اؤز باشیمه قوْیسۇن

لای لای دئییــم اؤز اصغریمـه حالـه گـلـه‌نـده

سۆد گلمیشدی دؤشله‌ری دوْلمێشدێ ربابون

قالمێشـدێ آنـام آیـرێ بیــر احـوالــه گلــه‌نــده

بیر سؤزده دئییم قوْی بابا شمرین سیته‌میندن

گؤر ائتدی نه‌لـه‌ر خئیمـه‌ی-ی-ائجلالـه گله‌نـده

سجادی یۆزۆ اۆستـه سالێـب چکـدی رداسیـن

اوْد وۇردۇ خییامـه، طمــع-ی-مالـــه گلــه‌نــــده

پــر وۇردۇم اۇچــام بیــر طــره‌فه خئیمــه یانانـدا

اوْد شؤعلـه چکیـب دۆشـدۆ، پر-وْ-بالـه گلـه‌نـده

یانــدێ اتـه‌گیــم قـارداشێــم عابــد یــانـان اوْددا

یئـر گــؤی سیتـــه‌م-ی-شئمریله زیلزاله گله‌نـده

گـوشـواره چێخێنـجـا قـولاغێمـــدان منــی وۇردۇ

بیــداد ائلـــه‌دی غــاره‌ت-ی-امــوالــه گـلــه‌نـــده

سیلــی یئــری معلومیــدی، قمچـی یئـری امما

مـعلــوم اوْلـــۇ ویــرانییـــه، غسّــالـه گلــــه‌نـــده

غاره‌ت سیتــه‌میـن «منزوی» یاد ائلـه‌ییب آغــلار

سـارِیقلــه‌ر الـــی صفحــه-ی-«آماله» گلــه‌نـــده

شاعر: استاد منزوی

مسابقه عکس عاشورائیان

 

ضمن تسلیت پیشاپیش ایام سوگواری سالار شهیدان، مدیریت دانش آموزی استان با همکاری معاونت پرورشی و تربیت بدنی اداره‌ی کل در نظر دارد جهت به تصویر کشیدن ارادتمندی مردم شریف استان به محضر حضرت اباعبدا... الحسین(ع)، دومین دوره‌ی مسابقه‌ی عکاسی تحت عنوان «عکس عاشورائیان» را در دو بخش دوربین دیجیتال و تلفن همراه برگزار نماید. دانش آموزان هنرمند می‌توانند از مجالس و محافل عزاداری و مراسم آئینی و سنتی صحنه‌های ارزشمند را ثبت نموده و با رعایت شرایط ذیل در قالب لوح فشرده به مدیریت دانش آموزی استان ارسال نمایند. مدیریت دانش آموزی استان به 10 نفر از برگزیدگان مسابقه در هر بخش هدایای نفیسی تقدیم خواهد کرد.

مستدعی است دستور فرمائید نسبت به اطلاع رسانی مناسب در سطح مدارس اقدام و آثار برگزیده را مطابق با ضوابط اجرایی حداکثر تا تاریخ 3/10/89 به دبیرخانه مسابقه ارسال نمایند.

ضوابط اجرایی مسابقه:

1- شرکت برای دانش آموزان علاقه‌مند آزاد است و شرکت‌کنندگان می‌بایست فرم شرکت در مسابقه را همراه آثار ارسال نمایند.

2- آثار ارسال شده توسط شرکت‌کنندگان به منزله اعلام مالکیت معنوی آثار می‌باشد. تصاویر می بایست متعلق به شرکت کننده در مسابقه باشد.

3- موضوع عکس‌های ارسالی می بایست با موضوع مسابقه مطابقت داشته باشد.

4- عکس‌ها می بایست حقیقی و با دوربین عکاسی یا موبایل گرفته شده باشند. تنها عکس‌هایی داوری خواهد شد که دخل و تصرف با ابزار گرافیکی بر روی آنها انجام نشده باشد.

5- اندازه عکس ارسالی برای موبایل حداقل 800×600 و برای دوربین دیجیتال 1600×1200 باشد.

6- فایل عکس‌ها باید روی لوح فشرده با ابعاد اصلی و فرمت jpg به دبیرخانه مسابقه ارسال گردد.

7- هر یک از دانش آموزان می توانند مجموعاً 10 عکس منتخب را جهت شرکت در مسابقه ارسال نمایند.

8- دانش آموزان علاقه‌مند می توانند در هر دو بخش مسابقه(موبایل و دوربین) آثار خود را ارسال نمایند.

9- فایل عکس‌ها با نام و نام خانوادگی به حروف انگلیسی از شماره ردیف 01 نامگذاری نموده و ارسال نمایند.

10- لازم است درون لوح‌فشرده یک فایل word ذخیره گردد که حاوی اطلاعات ذیل باشد: نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، منطقه/ ناحیه آموزش و پرورش، نام آموزشگاه، دوره‌ی تحصیلی، پایه تحصیلی، نشانی دقیق پستی، شماره تلفن ثابت منزل و آموزشگاه، شماره تلفن همراه و Email، تاریخ و محل عکاسی.

زیارت وارث

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ ادَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ،

سلام بر تو اى وارث حضرت آدم برگزیده خدا

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ نُوحٍ نَبِىِّ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ‏

سلام بر تو اى وارث حضرت نوح پیامبر خدا سلام بر تو اى وارث‏

اِبْراهیمَ خَلیلِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ مُوسى‏ کَلیمِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ‏

ابراهیم خلیل خدا سلام بر تو اى وارث موسى هم گفتار خدا سلام‏

عَلَیْکَ یا وارِثَ عیسى‏ رُوحِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ مُحَمَّدٍ

بر تو اى وارث حضرت عیسى روح خدا سلام بر تو اى وارث حضرت محمد

حَبیبِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ عَلِىٍّ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ وَلِىِّ اللَّهِ،

حبیب خدا سلام بر تو اى وارث على امیر مؤمنان ولى خدا

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وارِثَ الْحَسَنِ الشَّهیدِ سِبْطِ رَسُولِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ‏

سلام بر تو اى وارث حسن آن امام شهید و نوه رسول خدا سلام‏

عَلَیْکَ یَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَا بْنَ الْبَشیرِ النَّذیرِ وَابْنَ سَیِّدِ

بر تو اى فرزند رسول خدا سلام بر تو اى فرزند مژده‏دهنده و ترساننده و پسر آقاى‏

الْوَصِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ فاطِمَةَ سَیِّدَةِ نِسآءِ الْعالَمینَ اَلسَّلامُ‏

اوصیاء سلام بر تو اى فرزند فاطمه بانوى زنان جهانیان سلام‏

عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خِیَرَةَ اللَّهِ وَابْنَ خِیَرَتِهِ، اَلسَّلامُ‏

بر تو اى اباعبدالله سلام بر تو اى برگزیده خدا و فرزند برگزیده او سلام‏

عَلَیْکَ یا ثارَ اللَّهِ وَابْنَ ثارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الْوِتْرُ الْمَوْتُورُ،

بر تو اى خون خدا و فرزند خون خدا سلام بر تو اى کشته مظلومى که انتقام خونت گرفته نشد

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الْإِمامُ الْهادِى الزَّکِىُّ وَعَلى‏ اَرْواحٍ حَلَّتْ بِفِنآئِکَ،

سلام بر تو اى امام راهنماى پاک و بر آن ارواحى که به آستان تو فرود آمدند

وَاَقامَتْ فى‏ جِوارِکَ، وَوَفَدَتْ مَعَ زُوَّارِکَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنِّى‏ ما

و در جوارت رحل اقامت افکندند و با زائرانت ورود کردند سلام من بر تو  تا

بَقیتُ وَبَقِىَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ، فَلَقَدْ عَظُمَتْ بِکَ الرَّزِیَّةُ، وَجَلَّ الْمُصابُ‏

زنده‏ام من و برپا است شب و روز که براستى بزرگ شد به تو مصیبت و گران شد سوگوارى‏

فِى الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ، وَفى‏ اَهْلِ السَّمواتِ اَجْمَعینَ، وَفى‏

در میان مؤمنان و مسلمانان و در میان ساکنین آسمانها همگى و در میان‏

سُکّانِ الْأَرَضینَ، فَاِنَّا للَّهِ‏ِ وَاِنَّا اِلَیْهِ راجِعُونَ، وَصَلَواتُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ‏

ساکنین زمینها «انا للَّه و انا الیه راجعون» درودهاى خدا و برکاتش‏

وَتَحِیَّاتُهُ عَلَیْکَ، وَعَلى‏ ابآئِکَ الطّاهِرینَ الطَّیِّبینَ الْمُنْتَجَبینَ، وَعَلى‏

و تحیتهایش بر تو و بر پدران پاک و پاکیزه و برگزیده‏ات و بر فرزندان راهنماى‏

ذَراریهِمُ الْهُداةِ الْمَهْدِیّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلاىَ وَعَلَیْهِمْ، وَعَلى‏

راه‏یافته‏شان باد سلام بر تو اى سرور من و بر ایشان و

{رُوحِکَ وَعَلى} اَرْواحِهِمْ، وَعَلى‏ تُرْبَتِکَ وَعَلى‏ تُرْبَتِهِمْ، اَللّهُمَّ لَقِّهِمْ‏

بر ارواح ایشان و بر تربت تو و بر تربت ایشان خدایا ببار بر ایشان‏

رَحْمَةً وَرِضْواناً وَرَوْحاً وَرَیْحاناً، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلاىَ یا اَبا

رحمت و خوشنودى و روح و ریحانى سلام بر تو اى سرور من اى ابا

عَبْدِاللَّهِ، یَا بْنَ خاتَمِ النَّبِیّینَ، وَیَا بْنَ سَیِّدِ الْوَصِیّینَ، وَیَا بْنَ سَیِّدَةِ

عبدالله اى فرزند خاتم پیمبران و اى فرزند آقاى اوصیاء و فرزند بانوى‏

نِسآءِ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا شَهیدُ یَا بْنَ الشَّهیدِ، یا اَخَ الشَّهیدِ

زنان جهانیان سلام بر تو اى شهید (راه حق) و اى پسر شهید و اى برادر شهید

یا اَبَا الشُّهَدآءِ، اَللّهُمَّ بَلِّغْهُ عَنّى‏ فى‏ هذِهِ السَّاعَةِ وَفى‏ هذَا الْیَوْمِ،

و اى پدر شهیدان خدایا برسان به او از اجانب من در این ساعت و در این روز

وَفى‏ هذَا الْوَقْتِ وَفى‏ کُلِّ وَقْتٍ، تَحِیَّةً کَثیرَةً وَسَلاماً، سَلامُ اللَّهِ عَلَیْکَ‏

و در این وقت و در هر وقت تحیتى زیاد و سلامى بسیار سلام خدا بر تو

وَرَحْمَةُاللَّهِ‏وَبَرَکاتُهُ یَابْنَ سَیِّدِالْعالَمینَ، وَعَلَى الْمُسْتَشْهَدینَ مَعَکَ‏

و رحمت خدا و برکاتش اى فرزند آقاى جهانیان و نیز بر شهید شدگان با تو

سَلاماً مُتَّصِلاً مَا اتَّصَلَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ، السَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ‏

سلامى پیوسته به پیوستگى شب و روز سلام بر حسین بن‏

عَلِىٍ‏ّ الشَّهیدِ، السَّلامُ عَلى‏ عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الشَّهیدِ، اَلسَّلامُ عَلَى‏

على شهید (راه حق) سلام بر على بن الحسین آن شهید (عالیقدر) سلام بر

الْعَبَّاسِ بْنِ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ الشَّهیدِ، السَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ

عباس فرزند امیرمؤمنان آن شهید (والا مقام) سلام بر فرزندان شهید

اَمِیرِ الْمُؤْمِنینَ، اَلسَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ، اَلسَّلامُ عَلَى‏

امیر مؤمنان سلام بر فرزندان شهید حسن سلام بر

الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ، السَّلامُ عَلَى الشُّهَدآءِ مِنْ وُلْدِ جَعْفَرٍ

شهیدان از فرزندان حسین سلام بر شهیدان از فرزندان جعفر

وَعَقیلٍ، اَلسَّلامُ عَلى‏ کُلِّ مُسْتَشْهَدٍ مَعَهُمْ مِنَ الْمُؤْمِنینَ، اَللّهُمَّ صَلِ‏

و عقیل سلام بر هر شهیدى که با ایشان بود از مؤمنان خدایا درود فرست‏

عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَبَلِّغْهُمْ عَنّى‏ تَحِیَّةً کَثیرَةً وَسَلاماً، اَلسَّلامُ‏

بر محمد و آل محمد و برسان به ایشان از جانب من تحیتى زیاد و سلامى بسیار سلام‏

عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللَّهِ، اَحْسَنَ اللَّهُ لَکَ الْعَزآءَ فى‏ وَلَدِکِ الْحُسَیْنِ، اَلسَّلامُ‏

بر تو اى رسول خدا نیکو کند خداوند صبر تو را در سوگوارى فرزندت حسین سلام‏

عَلَیْکِ یا فاطِمَةُ، اَحْسَنَ اللَّهُ لَکِ الْعَزآءَ فى‏ وَلَدِکِ الْحُسَیْنِ، اَلسَّلامُ‏

بر تو اى فاطمه نیکو کند خداوند صبر تو را در سوگوارى فرزندت حسین سلام‏

عَلَیْکَ یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ، اَحْسَنَ اللَّهُ لَکَ الْعَزآءَ فِى وَلَدِکَ الْحُسَیْنِ،

بر تو اى امیرمؤمنان نیکو کند خدا صبر تو را در مصیبت فرزندت حسین‏

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ، اَحْسَنَ اللَّهُ لَکَ الْعَزآءَ فى‏ اَخیکَ‏

سلام بر تو اى ابا محمد حسن (مجتبى) نیکو گرداند خدا صبر تو را در مصیبت برادرت‏

الْحُسَیْنِ، یا مَوْلاىَ یا اَبا عَبْدِاللَّهِ اَنَا ضَیْفُ اللَّهِ وَضَیْفُکَ، وَجارُ اللَّهِ‏

حسین اى مولاى من اى ابا عبداللَّه من میهمان خدا و میهمان توأم و در پناه خدا

وَجارُکَ، وَلِکُلِّ ضَیْفٍ وَجارٍ قِرىً، وَقِراىَ فى‏ هذَا الْوَقْتِ، اَنْ تَسْئَلَ‏

و پناه توأم و براى هر میهمان و پناهنده‏اى حق پذیرایى است و پذیرایى من در این وقت این است که از

اللَّهَ سُبْحانَهُ وَتَعالى‏ اَنْ یَرْزُقَنى‏ فَکاکَ رَقَبَتى‏ مِنَ النَّارِ، اِنَّهُ سَمیعُ‏

خداى سبحان بخواهى که روزیم گرداند آزادى از آتش دوزخ را که براستى او شنواى‏

الدُّعآءِ قَریبٌ مُجیبٌ

دعا و نزدیک و اجابت کننده است

حضرت زینب(س)‌ قتلگاهدا قارداشێنا سؤیله‌ییر

سنه یا حسین یۆزۆمده‌ن، آچێلان نقابیم آغلار

باشێم اۆسته ذرّه ذرّه، دۆشه‌ن آفتابیم آغـلار

اۆره‌گیمده مه جمالون، اێشێقێن گؤره‌ن گؤزۆم وار

منه بیر چێراغ-ی-شب‌دیر، بۇ چێراغه نه سؤزۆم وار

گئجه‌لر یۇخۇ یوْخۇمدۇر، کی قاباقدا گۆندۆزۆم وار

اوْ بلالی گۆندۆزۆمه، شب-ی-ماهتابیم آغلار

یارالێ باشۇن جیداده، ائلییه‌ن زمان تجلّا

من-ی-بینوایه تاریک، اوْلۇ روشنای-ی-دونیا

ائله یاندێران دیلیله، دییه‌ره‌م حسین حسین وای

اۇجالان سسیمه مُلحق، اوْلۇر اؤز خیطابیم آغلار

نه قده‌ر ساغام بلاده‌ن، غم-وْ درد دیر حوالَم

ائله کی گؤزۆم یۇمۇلدۇ، قۇتارۇب کسیلدی نالَم

منی قوْیدۇلار مزاره، دوْلانۇر مدار-ی-عالم

لَحد آلتدا توتیا تک، تؤکۆله‌ن تُرابیم آغلار

گؤزۆمۆن یاشێ غموندا، قارا مُشگنابه بنزه‌ر

تؤکۆله‌نده سینوْن اۆسته، دوْلانۇر گۆلابه بنزه‌ر

دوْلاشێبدێ گردنیمه، هؤرۆگۆم طنابه بنزه‌ر

اوْ طنابه قوْللارێمدان، وۇرۇلان طنابیم آغلار

تؤکه‌ر اوْل قلم‌لری کی ورقه قارا مُرکّب

اوْ قارا مُرکّبیله اوْلۇ شرح-ی-حال زینب

قلمون گُزارشینده‌ن اوْخۇناندا غملی مطلب

خبر-ی-مُصیبتیمده یازێلان کیتابیم آغلار

داغێداندا اشگ-ی-توفان، یئره چشم-ی-غم نیگاهیم

اوْنۇ خُشک ائده‌ر اۆره‌کده‌ن چێخان آتش-ی-سییاهیم

ایکی ضدّیله‌ن موافق اوْلۇر ابر-ی-دود-ی-آهیم

اوْدۇلان سۇ اۆسته شبنم، اَله‌یور سحابیم آغلار

حَرم اهلینین صفینده‌ن گلیر هر بیری نوایه

وئری کاروان-ی-ماتم، اوْنۇلان صدا-صدایه

هامۇدان چوْخ آغلارام من، اوْ نوای دلرُبایه

کی گۆناه‌سیز بالاسێ، وۇرۇلان ربابیم آغلار

سنی سسله‌ره‌م برادر منیله دانێش جیداده

سسیوی ائشیتمه‌ره‌م چون، گلیره‌م فغان-وْ-داده

اوْ محاسن-ی-شریفون نئجه تیتره‌یور هواده

ائده‌ر اضطراب اوْنۇن تک، دل-ی-پیچ-وْ-تابیم آغلار

قوْشار: حاج عبّاسقلی یحیوی اردبیلی(تاج‌الشُعرا)

حضرت زینب(س) قتلگاهدا اوْخشایێر

زینبـَم بیاباندا لئشگریمی آختاررام

خئیمه‌لر یانان یئرده معجریمی آختاررام

هر مکاندا بیر کؤهنه سقف‌سیز بنا گؤرسه‌م

پایه‌سی شکست اوْلمۇش خانه-وْ سرا گؤرسه‌م

یا حصاری ویرانه قصر-ی-غم‌فزا گؤرسه‌م

یا خرابه مسجدده‌ن هاردا بیر نما گؤرسه‌م

چون ایتیرمیشه‌م، اوْردا؛ گؤهریمی آختاررام

بیرده گر یوْلۇم دۆشسه، کربلا میناسینه

یۆز قوْیۇب سۆرۆننه‌م من قتلگاه آراسینه

گؤز تیکیب حسین بیلله‌م زینبین دواسینه

تا قوْیام قارا مرحم زۆلفده‌ن یاراسینه

قان ایچینده صد پاره پئیکریمی آختاررام

پر آچێب اگر گؤرسه‌م برگ-ی-نخل خرماده

قارداشێم بئله بیلله‌م پرچم ائتمیش آماده

گؤزلریم دۆشه‌ن وقته سرو قد شمشاده

نامدار ابالفضلین قامتی دۆشه‌ر یاده

صاحب علم، غیرت پروریمی آختاررام

هانسێ شاهێ گؤرسه‌م من موکب-ی-جلالتله‌ن

دوره‌سین آلێب لئشگر حُرمت-ی-نهایتله‌ن

پرچمین وزیر آچمێش باشێ اۆسته عزّتله‌ن

گوزلریم گزه‌ر صف صف مُنتهای-ی-دقّتله‌ن

اوْردا فضل-وْ-عبّاس-وْ-جعفریمی آختاررام

گر مله‌ر قۇزۇ گؤرسه‌م آیرێلێبدێ مادر ده‌ن

آوچێلار قاباغێندا صیدلر اگیب گرده‌ن

بچّه آهو آوازین من ائشیتسه‌م هر یئرده‌ن

خۇردا قێزلارێن آللام سس‌لرین اوْ سسله‌رده‌ن

چؤللــره قاچان آهو گؤزلریمی آختاررام

یاتمارام اوْلۇن شاهد، ای اێشێقلێ اۇلدۇزلار

صبح اوْلۇنجا سیزلر تک قاللام هر گئجه بیدار

آغلارام یۇخۇم گلمه‌ز بیلمیسیز نه دردیم وار

آی چێخاندا دیسگیننه‌م چون بالام آیا اوْخشار

آسمـاندا مـه پئیکر اکبریمی آختـاررام

قۇشلارێن نئجه صیّاد لانه‌سین ائده‌ر تالان

ائتدیله‌ر اوْ قۇشلار تک، آشیانه‌می ویران

آشیانیم اوْد دۇتدۇ قاچدێ چؤللره طفلان

من اوْدۇر همان گۆنده‌ن اوْلمۇشام بئله نالان

دلشیکسته مرغان-ی-بی‌پریمی آختاررام

قوْشار: حاج عبّاسقلی یحیوی اردبیلی(تاج‌الشُعرا)

عاشوار گئجه‌سی و ایمامین انصاری

گؤگده‌ن شب-ی-عاشورا، نورانی لوا گلدی

پرچمده یازێلمێشدێ، نام-ی-شُهدا گلدی

یوم-ی-غم-ی-تاسوعا، گۆن باتدێ باشا یئتدی

حضرت اوْ جماعت‌له‌ن ایقدام-ی-نماز ائتدی

بیر عدّه نماز اۆسته‌ن گیزلینجه دۇرۇب گئتدی

اصلا اوْ گئده‌نله‌رده‌ن نه سس نه صدا اوْلدۇ

بیعت گؤتۆرۆب حضرت، قتلین دئدی منبرده

مشعل‌لر اوْلۇب خاموش ظۆلمت توْخۇدۇ پرده

گئتدی اوْ قارانلۇقدا بیر دسته‌ی-‌ی-دیگرده

ثابیت قالان انصاره تحسین-ی-خدا گلدی

بیگانه-وْ-نامحرم، ترک ائیله‌دی جانانی

تشکیل تاپێب ناگه بیر مجلیس-ی-روحانی

جمع ائتدیله‌ر اوْل بزمه دلداده احبّانی

یئتمیش ایکی جاندان بیر آواز-ی-وفا گلدی

بیر خطبه اوْلۇب جاری لبهای-ی-امامتده‌ن

آچدێ علنی پرده اسرار-ی-شهادتده‌ن

گؤرسندی عجب عالم، اوْل وقتیده حضرتده‌ن

«العلم» یقین اۆسته، رؤیتله قوا گلدی

انگشت-ی-مبارکله رد ائتدی حجاباتی

ائندیردی اشارئیله‌ن، گؤگده‌ن یئره جنّاتی

جنّتده شهیدانین گؤرسه‌ندی مقاماتی

اوْردا نظره قصر-ی-یاقوت-وْ-طلا گلدی

بیر خئیمه کی اوْلمۇشدۇ زهراء قێزێنا تسلیم

اوْغلانلارێنا مشق-ی-دعوا ائله‌یور تعلیم

سلطانه بۇ طرزیله صبّاح ائده‌سوز تعظیم

گؤرسۆن آتامۇن اوْغلۇ منده‌نده فدا گلدی

نصف-ی-شبیدی حضرت چێخمێشدێ مصلّایه

قصد ائیله‌دی تا گئتسین دیدار-ی-احبّایه

دۆشدۆ یوْلۇ خرگاه-ی-صدّیقه صُغرایه

ناگاه قۇلاغێنا آشفته نوا گلدی

بهت عالمی یۆز وئردی خئیمه قاپێسێن آچدێ

ناگاه اوْ باجێ قارداش بیر نوعی قۇجاقلاشدێ

اوْل خۇرداجا قۇربانلار بۇ حالته آغلاشدێ

هم ناله-وْ-افغانه، سکّان-ی-سما گلدی

شاعر:تاج الشعرا یحیوی