هنر مرثیه‌سرایی ذایقه‌ای بدیع در شاعران اردبیل

مرثیه‌سرایی همواره به عنوان هنری ریشه‌دار در تاریخ دیرینه فرهنگ و ادب اردبیل احساسات و ذایقه‌های لطیف شاعران این دیار را برای علاقه‌مندان و دوستداران اهل بیت به تصویر کشیده است. هر چند که سایه زندگی پیچیده شهری بر سر این هنر طی چند سال اخیر سنگینی کرده و مانع آن شده که صاحبان طبع‌های لطیف در این خطه شاعرخیز در خلوت آرامش آثار بدیعی همچون شاعران اعصار گذشته خلق نمایند اما با این اوصاف شاعری و مرثیه‌سرایی در اردبیل هنوز هم جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تاریخ ایران مرثیه سرایان اردبیلی بی‌شک نقش ارزنده و گران‌سنگی در روایت حماسه بزرگ عاشورا و انتقال آن به نسل‌های امروزی داشته اند. به گفته صاحبنظران، هنر شعر در اردبیل در دوره صفویه که مرثیه سرایی به خاطر علاقه شدید قلبی مردم این دیار به ائمه اطهار و خاندان عصمت و طهارت(ع) در ادبیات منطقه مطرح شد، به اوج درخشش خود رسید. از آن هنگام بود که ده‌ها نفر از عندلیبان دیار شیخ صفی با نظمی روان و دل‌نشین به توصیف حماسه حسینی و مدح و منقبت و ذکر مصائب ائمه معصومین(ع) پرداختند.

امروز نیز اشعار مرثیه‌سرایان به نام اردبیلی که با هنرنمایی به شکلی دلپذیر و تاثیر گذار ارایه می‌گردد، نقش به سزایی در رونق عزاداری‌های ماه محرم در مناطق آذری‌نشین و سایر نقاط کشور دارد. در مرثیه‌های شاعران اردبیلی به واقعه بزرگ کربلا از زاویه‌های گوناگون پرداخت شده و در آن‌ها حماسه بزرگ پدید آورندگان عاشورا ، مظلومیت اهل بیت و قساوت یزید و یزیدیان به زیبایی هر چه تمام عرضه شده است.

به نوشته مورخان معتبر، مردم اردبیل به عنوان یکی از پیشگامان پذیرش دین اسلام، به خاندان عصمت و طهارت عشق ورزیده و ادیبان خوش قریحه منطقه از آن زمان مدح و منقبت چهارده معصوم(ع) را به نظم و نثر کشیده‌اند.

مرثیه‌سرایان فراوانی از جمله بیضا، دلخون، ثابت، ناصر، عاصم، مطلع، ناطق، انور، غمگین، سیدحکاک، بختیاری، جلیلی وند، صدرالممالی، یحیوی، منعم و منزوی و... در این شهر می‌زیسته‌اند که اکنون فقط آثار ارزشمندی از آنان به یادگار مانده است.

کارشناسان معتقدند سروده‌های حماسی برخی از مرثیه‌سرایان معاصر اردبیلی به عنوان شاهکارهایی از فرهنگ تشیع در نوع خود کم نظیر می‌باشند.

شمار دقیق آثار و کتب مرثیه شاعران متوفی و در حال زندگی در اردبیل مشخص نیست اما شاید از یکصد عنوان فراتر رود. شاعران غیر مرثیه‌پرداز اردبیلی نیز دست کم در سروده‌های خود نیم نگاهی به شور و حال سالار شهیدان داشته‌اند. شاعران نوحه‌پرداز متوفی اردبیلی از شنیده‌های خود در منابر علما و نیز مطالعه کتاب‌هایی چون مقاتل، تاریخ اسلام و وقایع کربلا در سرودن اشعار حماسی استفاده می‌کردند.

در حال حاضر آقایان عسکر شاهی، محمد تقایی، هادی، غفاری، معزی، شفیع تفاخری، صبا، صنعا، حسین بختیاری، عاصم، عابدیان، یوسف معماری، شفیع خلیل زاده، مجرد، آذراوغلی، راثی، ناصر آزاد، ایلچی و ده‌ها شاعر نوجوان و جوان اردبیلی در زمینه مرثیه‌سرایی قلم فرسایی می‌کنند.